راههای مقابله با کار کودک کدام است؟

۲۹ خرداد ۱۴۰۰

چگونگی برخورد یک حاکمیت با کودکان کشورش بهترین نشانگر میزان پایبندی آن حاکمیت به موازین حقوق بشر است. امروز در کشور ما کودکان بسیاری برای رفع نیازهای مادی خود و خانواده های‌شان مجبورند از سنین بسیار پائین به کارهایی مختلف روی آورند. “کودکان کار” را در مجموع می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: کودکان خیابان و کودکان کارگر. کودکان خیابان کودکانی هستند که به کارهایی مشغول می‌شوند که پایه و اساس با ثباتی ندارد و می‌تواند از روزی به روز بعد تغییر یابد…..

در ارتباط، خانم دکتر «فاطمه قاسم‌زاده» فعال حوزه کار کودک و عضو هیئت مدیره انجمن پویا درباره راهکارهای لازم به منظور کاهش کار کودکان می گوید:« بزرگترین راهکار به کاهش علت بر می‌گردد. وقتی می‌گوییم علت کار کودک، شرایط اقتصادی- اجتماعی، فقر و فاصله طبقاتی و عدم دستیابی دهک‌های پایین به حداقل نیاهای زندگی است؛ بنابراین برای بهبود شرایط زندگی کودکان و کاهش کار آنها باید شرایط اقتصادی و اجتماعی را بهبود بخشید.»

خانم قاسم‌زاده به خبرنگار ایرنا گفت: هرچند در حوزه کار کودکان اقداماتی از سوی برخی ارگان‌‌ها و نهادها انجام می‌شود، اما بیشتر این اقدامات به جای ریشه‌کنی کار کودک در جهت عکس یعنی جمع آوری کودکان کار است.

کودکان کار به کودکان کارگری گفته می‌شود که به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته می‌شوند که این امر آنها را در بیشتر اوقات از رفتن به مدرسه و تجربه دوران کودکی بی‎‌بهره می‌سازد و سلامت روحی و جسمی آنها را تهدید می‌کند. کار کودک نزد بسیاری از کشورها و سازمان‌‌های بین‌المللی فعالیتی استثماری تلقی می‌شود.[۱] به منظور افزایش آگاهی و فعالیت در زمینه جلوگیری کار کودکان از سوی سازمان بین‌المللی در سال ۲۰۰۲، تاریخ دوازدهم ژوئن برابر با ۲۲ خرداد روز جهانی مبارزه با کار کودکان نامگذاری شده است. با توجه به این روز سازمان ملل، یونیسف و سازمان بین المللی کار از کشور های مختلف درخواست کرده‌ اند تا برنامه‌ هایی با توجه به شرایط و وضعیت کشور خود برای مبارزه با کار کودکان در نظر بگیرند. اما پیش از هر نوع اقدام ریشه یابی مساله مهم است. زیرا با شناخت مساله، آثار و پیامد ها و ابعاد آن، می‌توان راهکار های موثر هم ارائه کرد. یکی از عوامل افزایش آمار کودکان به وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانوارها بر می‌گردد. اینکه کشورها با توجه به این مساله مهم چه راه حلی می‌توانند داشته باشند تا از این موضوع جلوگیری کنند، خود محل تامل است. نظر به اهمیت این بحث پژوهشگر ایرنا با “فاطمه قاسم زاده” فعال حوزه کار کودک و عضو هیات مدیره انجمن پویا به گفت و گو نشست که مشروح آن را در ذیل می‌خوانید:

حذف کار کودکان نیاز به برنامه‌ریزی بلندمدت دارد

دکتر قاسم زاده پیرامون اقدامات بین المللی برای حذف کار کودکان گفت: امسال درباره روز جهانی کودک، اقدامی در سطح بین المللی انجام شده که سازمان ملل، یونیسف و سازمان بین المللی کار اعلام کردند که امسال، سال حذف کار کودک باشد. این سازمان‌‌ها آمارهایی هم در خصوص افزایش کار کودکان به دلیل کرونا، فقر و شرایط اقتصادی در کشورهای مختلف دادند. اما علی رغم این وضعیت دشوار تصمیم گرفتند که امسال را سال لغو کار کودک اعلام کنند. البته فعلا هم یک برنامه ارائه کرده‌اند و از کشورهای مختلف خواسته‌ اند که آنها هم مشارکت داشته باشند و در سطح کشور خود برنامه بدهند. چون واقعیت این است که حذف کار کودک یکدفعه صورت نمی‌گیرد و به هر حال باید برنامه ریزی کرد. این برنامه ریزی هم نیاز به زمان دارد. بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع هم انجمن‌ها در برنامه خود فعالیت ‌هایی را جهت حذف کار کودکان ترتیب می‌دهند و هم اینکه حتما کشورها باید در برنامه‌های بلند مدت و استراتزیک خود پیش بینی هایی انجام دهند که به حذف کار کودک منجر شود.

وی افزود: در حال حاضر انجمن‌هایی که در حوزه کار کودک فعالیت می‌کنند سعی دارند از طریق شبکه که مجموعه ای از این انجمن هاست، برنامه‌هایی را جهت حذف کار کودکان شروع کرده و اراده دهند. اما گفتنی است وضعیت کار کودک در جامعه ما وضعیت مناسبی نبوده زیرا کار کودک به هر حال به شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه ارتباط دارد و هر چه این شرایط اقتصادی -اجتماعی نابسامان باشد طبیعتا تبعات و پیامدهایش دامن گیر خانواده ها و کودکان می‌شود.

کرونا و افزایش تعداد کودکان کار

دکتر قاسم زاده درباره کرونا و تاثیرش بر افزایش کودکان کار گفت: متاسفانه کرونا هم در سطح جهانی و هم در کشور ما از عوامل افزایش کار کودکان بوده. طبق آماری که وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد وقتی مدارس را بستند و آموزش را از طرق مجازی به صورت سامانه شاد ادامه دادند، ۵ میلیون نفر کودک دانش آموز از تحصیل باز ماند کودکانی که در واقع متعلق به خانواده‌ های کمتر برخوردار بودند چون امکان دسترسی به آن ابزار آموزش مجازی را نداشتند. بنابراین بسته شدن مدارس و نبود امکانات آموزش مجازی از عواملی شد که بازماندگانی که قبلا به دلایلی مثل فقر از تحصیل باز مانده بودند در بعد از کرونا هم به دلیل فراهم نبودن شرایط، حدود ۵ میلیون دانش آموز بازمانده از تحصیل هم به آنها افزوده شود. متاسفانه فکری هم برای این کودکان صورت نگرفت یعنی به همان کودکان کار پیوستند و دیگر به سراغ آموزش و تحصیل نرفتند.

دکتر قاسم زاده افزود: از طرفی اگر خانواده‌‌ها خصوصا خانواده های کمتر برخوردار شغلی داشتند به دلیل کرونا شغل خود را از دست دادند. این در حالی است که کشور ما نیز مانند کشورهای دیگر کمک های دولتی به آن صورت نمی‌گرفت و این امر باعث شد به درصد کودکان کار افزوده شود. تنها کاری که شد این بود که بهزیستی آیین نامه‌ای درباره کودکان کار نوشت، هر چند این آیین نامه قبلا هم بود اما این بار نامش را تغییر دادند و به آیین نامه حمایت اجتماعی از کودکان کار تبدیل کردند. اما حمایت اجتماعی معنا و مفهومی دارد. یعنی ما باید در ابعاد آموزش، بهداشت و تغذیه به کودکان کار کمک کنیم در حالیکه باز فعالیت این گروه متمرکز بر جمع آوری این کودکان بود. برای مثلا بر کودکان افغانستانی متمرکز شدند که چه کسی اوراق هویت دارد و چه کسی ندارد و اقداماتی در این باره انجام دهند. این کار هم نه تنها کمکی نکرد بلکه مشکلاتی هم برای کودکان ایجاد کرد که از جمله آنها رد مرز کودکان و دوباره جمع آوری آنها بود.

وی افزود: اما سازمان‌های غیر دولتی هم هستند که به کمک و حمایت از این کودکان می‌پردازند. هر چند ماه بسته معیشتی به آنها می‌دهند و یا با تهیه موبایل و تب لت سعی می کنند آموزش این کودکان همواره ادامه یابد. البته تعداد کودکانی که تحت پوشش این سازمان‌ها هستند، کم است و لازم است اقداماتی در سح کلان در این زمینه صورت بگیرد.

راهکارها

دکتر قاسم زاده درباره راهکارهای لازم به منظور کاهش کار کودکان گفت: بزرگترین راهکار به کاهش علت بر می گردد. وقتی می گوییم علت کار کودک، شرایط اقتصادی- اجتماعی، فقر و فاصله طبقاتی و عدم دستیابی دهک های پایین به حداقل نیاهای زندگی است؛ بنابراین برای بهبود شرایط کودکان و کاهش کار آنها باید شرایط اقتصادی و اجتماعی را بهبود بخشید. چیزی که در کشور ما روز به روز در حال بدتر شدن است. افرادی که قبلا کودک کار نداشتند اکنون برای کسب درآمد کودکان خود را برای کار می‌فرستند. زیرا وضعیت اقتصادی آنها طوری است که مجبور به این کار می‌شوند. بنابراین متاسفانه در کشور ما نه تنها آمار کودکان کار کم نمی‌شود بلکه افزایش پیدا می‌کند. برای مثال اگر قبلا نیاز کودکان کار، خوراکی بود الان می گویند چیزی بخرید که ما به منزل برویم برای مثال چای خشک، قند و از این قبیل اجناس بخرید. چون هزینه‌های این اقلام هم گران است بنابراین کمک کمتری هم به آنها صورت می‌گیرد و این امر منجر به بدتر شدن روابط آنها با سایرین می‌شود.

source https://koodak.bashariyat.org/?p=39097